طبق تعریف صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران، مرکز نوآوری، « مرکزی متشکل از یك یا چند تیم نوآوری است که با همکاری مراکز تحقیقاتی و شرکتهای متقاضی محصولات جدید، در چارچوب برنامه ای بلندمدت با هم همکاری می کنند. » ازجمله عواملی که ایجاد مراکز نوآوری را به یک نیاز تبدیل کرده است، به وجود آمدن تغییرات سریع در فناوری‌های روز دنیا و مسائل اجتماعی جامعه امروز است.

مراکز نوآوری با همان ایده جذب خلاقیت‌ها و نوآوری‌های افراد ایجاد شده‌اند و به دنبال عرضه یک محصول به بازار هستند، البته محصولی که بر مبنای دانش و پژوهش ساخته شده باشد. آن‌ها با تأمین بودجه فعالیت خود از شرکت‌هایی که به آن‌ها وابسته‌اند و یا شرکت‌هایی که طرح‌ها را به آن‌ها می‌فروشند به حیات خود ادامه می‌دهند. در سال های گذشته هزاران شرکت یا از بین رفته‌اند، یا شدیداً سهم خود را از بازار از دست داده‌اند، نوآوری راه حل جلوگیری از نابود شدن این شرکت هاست. مطالعات نشان داده است 38٪ از 200 شرکت برتر دنیا مراکز نوآوری را راه اندازی کرده اند.

مراکز نوآوری نقش مهمی در توسعه دانش بنیادی و در نهایت تبدیل آن به ثروت ایفا می کنند. موفقیت مراکز نوآوری مستلزم پژوهشهای بنیادی و در نهایت همکاری مراکز دانشگاهی، دولت و صنعت در جهت طراحی محصولات جدیدی است که بر اساس دستاوردهای این تحقیقات می توان آنها را به بازار عرضه کرد. این مراکز نوآوری باز را ترویج می کنند و به کارآفرینان این فرصت را می دهد تا به زیرساخت های فنی و تخصصی و خبرگان صنعتی دسترسی پیدا کنند تا به اثبات مفهوم (Proof of Concept)برسند. پس از این مراحل می توانند در مراکز رشد برای رسیدن به یک مدل کسب و کار یا یک شتابدهنده جذب می شوند. در مقاله ای با عنوان «تفاوت شتاب‌دهنده با مرکز رشد» به بررسی این دو مفهوم پرداخته ایم.

اهداف مراکز نوآوری

• حمایت از تحقیقات با ظرفیت مناسب جهت عرضه دستاوردهای فناورانه و تجاری سازی آنها
•  کمك به شکلگیری الگوی جدیدی از همکاری بین صنعت، دانشگاه و دولت
• کمك به اشتغال نخبگان کشور
• توسعه فرهنگ نوآوری در کشور
• کمك به شکل گیری اقتصاد مقاومتی و دانش بنیان
• منتفع شدن جامعه از دستاوردهای پژوهشی داخل و خارج از کشور
• کمك به یکپارچگی در آموزش، پژوهش، فناوری، تولید و کارآفرینی به منظور تعالی جامعه
•  رویکرد جامع و جهانی به نوآوری و تمرکز بر نیازهای ملی
• توجه به جهان پایدار در توسعه فناوریهای جدید

انواع مرکز نوآوری

مراکز نوآوری را می‌توان در 4 گروه دسته بندی کرد:

• مراکز نوآوری درون سازمانی (In-house): این مراکز تمام فعالیت‌های مربوط به نوآوری از ابتدا تا نمونه اولیه را در قالبی درون سازمانی انجام می‌دهند. مانند دیجی کالا نکست
• مراکز نوآوری دانشگاهی(University Residence): در این مدل شرکت‌ها در یک دانشگاه سرمایه‌گذاری می‌کنند تا از طریق محققان آن دانشگاه بتواند از لحاظ فناوری نوآوری داشته باشند. مانند مرکز نوآوری علوم شناختی iCognitive‌در دانشگاه رازی که در زمینه محاسبات عاطفی فعالیت می کند.
• مراکز نوآوری متکی بر جامعه (Community Anchor): این مراکز نوآوری فعالیتی شبیه به شتاب‌دهنده‌ها دارند، شامل تعداد متخصص و مربی هستند و با کمپانی‌های بزرگ در ارتباط هستند و از این طریق به جذب استارت آپ ها می‌پردازند و از طرفی برای این استارت آپ ها فرصت‌های کاری ایجاد می‌کنند تا کالا و محصولات خود را از طریق این کمپانی‌ها در بازار تست کنند.
• پایگاه‌های نوآوری (Innovation Outpost): این مراکز نوآوری تیم‌های کوچکی هستند که بر اساس قطب‌های فناورانه شکل می‌گیرند. سازمان‌های بزرگ هدفشان از ایجاد چنین مراکزی دسترسی به تحولات فناورانه بدون سرمایه‌گذاری‌های بزرگ می‌باشد. معمولاً پس از گذشت زمان این پایگاه‌های کوچک نوآوری تبدیل به یکی از 3 فرم مراکز نوآری دیگر خواهند شد. رویدادهای reverse pitch  جهت ایجاد این تیم ها می باشند.

نوآوری باز (Open Innovation)

 نوآوری باز الگویی است که به شرکت‌ها توصیه می‌کند تا همان مقدار که به ایده‌های داخلی شرکت بها می‌دهند به ایده‌هایی که در دنیای بیرون از شرکت وجود دارند و در جریان هستند نیز اهمیت دهند تا از این طریق به بازارهای مختلف دسترسی پیدا کرده و این الگو باعث پیشبرد تکنولوژی شرکت‌ها شود. فرآیندهای نوآوری باز ایده‌های داخلی و خارجی را در غالب معماری‌ها و سیستم‌های مختلف با یکدیگر ترکیب می‌کند و با استفاده از مدل‌های کسب‌و‌کار به تعریف نیازمندی‌های معماری‌ها و سیستم‌ها می‌پردازد. این مدل کسب‌و‌کار از ایده‌های داخلی و خارجی برای ایجاد ارزش استفاده می‌کند. نوآوری باز اعتقاد دارد که ایده‌های داخلی می‌توانند برای تولید ارزش از طریق مسیر‌های خارجی و جدا از جریان داخلی کسب‌و‌کار شرکت به بازار عرضه شده و تجاری سازی شوند.

نوآوری و همدلی

همدلی به ما در نوآوری سریعتر می تواند کمک کند. ساتیا نادلا، مدیر عامل مایکروسافت می گوید:« همدلی شما را به یک نوآور بهتر تبدیل می کند». سازمان ها به یکی از سه روش زیر از همدلی استفاده می کنند:

1. حل مشکلات: در نوآوری همدلانه ما باید خود را به جای کاربر بگذاریم  و مشکل را به گونه ای مشاهده کنیم که گویی خودمان آن را تجربه کرده ایم. شرکت ها با داشتن همدلی زیاد نسبت به آنچه کاربر تجربه می کند و مشکلی که سعی در حل آن دارند، می توانند خلاقیت و نوآوری را برانگیزند. ساتیا نادلا، مدیر عامل مایکروسافت می گوید: «من مشتاقم که همدلی را در مرکز هر کاری که دنبال می کنم قرار دهم – از محصولاتی که ما راه اندازی می کنیم تا بازارهای جدیدی که وارد می شویم تا کارکنان، مشتریان و شرکای خود که با آنها کار می کنیم.»
2. نوآوری: همدلی یک عنصر مهم برای اطمینان از یک نوآوری موفق است. هر نوآوری بزرگ از یک همدلی به وجود آمده است. این امر بسیار حساس است زیرا نوآوری غالباً ناشی از ناامیدی یک شخص از روش یا وضعیت فعلی امور است که منجر به یک ارزش آفرینی می شود.
3. اداره کردن: با وجود فواید بسیار همدلی، وجه تاریکی وجود دارد که به خوبی مورد بررسی قرار نمی گیرد: «استفاده از همدلی برای اداره کردن مردم». هر کس به اندازه کافی در همدلی مهارت داشته باشد، درک بی نظیری از هیجانات انسانی دارد. درک هیجانات در چنین سطحی عمیق می تواند برخی رفتارهای وحشتناک را بدنبال داشته باشد.

جمع بندی

مراکز نوآوری به طور مرتب تغییر استراتژی می دهند زیرا اغلب پیوندهای مشخصی با استراتژی ها یا اهداف تجاری خاص ندارند. در اصل،مراکز نوآوری فضایی امن و ایمن ایجاد می کنند که یک سازمان می تواند ایده های غیر متعارف، حتی بنیادی را به امید رسیدن به تغییرات یا فرصت های جدیدی که می تواند تجارت خود را تقویت کند ، کشف کند.